درد پاشنه پا یکی از شایع ترین مشکلات اسکلتی عضلانی بوده که افراد در سنین مختلف به ویژه در سنین میانسالی و پیری با آن مواجه می شوند. این درد ناگهانی یا تدریجی بوده و گاهی آن قدر شدید می شود که راه رفتن را مختل کرده یا کیفیت زندگی فرد را کاهش می دهد. اما چه عواملی باعث بروز این درد می شوند؟ آیا همیشه نیاز به مراجعه به پزشک وجود دارد یا میتوان با درمان های خانگی آن را کنترل کرد؟ در این مقاله قصد داریم به طور کامل به بررسی علل مختلف درد پاشنه پا، انواع، علائم، روشهای تشخیص و درمان آن بپردازیم پس با ما همراه باشید.
درد پاشنه پا چیست؟
درد پاشنه پا در بخش زیرین پاشنه یا پشت آن و در جایی که تاندون آشیل به استخوان پاشنه متصل می گردد، احساس می شود. در برخی موارد نیز قسمت های کناری یا داخلی پا را تحت تاثیر قرار می دهد. برخلاف تصور عمومی این درد فقط مخصوص افراد مسن یا ورزشکار نیست بلکه هر فردی در هر سنی ممکن است آن را تجربه کند.
پاشنه بزرگ ترین استخوان پا به شمار می رود و نقش مهمی در حفظ تعادل، انتقال وزن بدن و انجام حرکات روزمره ایفا می کند. درد گاهی فقط در پاشنه راست یا پاشنه چپ ظاهر می شود اما از نظر پزشکی تفاوت چشمگیری میان دلایل آنها وجود ندارد.
علائم درد پاشنه پا
درد پاشنه پا به صورت تدریجی آغاز می شود و با گذر زمان شدت می گیرد. در بسیاری از موارد، بیماران ایجاد ضربه یا آسیب خاصی در این ناحیه را به یاد نمی آورند اما از دردهای آزاردهنده ای صحبت می کنند که در شروع حرکت به ویژه پس از استراحت یا خواب شبانه به اوج می رسد. این درد اغلب متناوب بوده و در برخی روزها کاهش می یابد و سپس با شدت بیشتری باز می گردد.
شایع ترین علائم پاشنه درد عبارت اند از:
- تورم و التهاب اطراف پاشنه
- کبودی یا قرمزی موضعی در ناحیه پاشنه
- احساس سفتی و گرفتگی در عضلات ساق و کف پا
- احساس درد تیر کشنده و گسترش آن به قوس کف پا
- تشدید درد پس از ورزش یا انجام فعالیت بدنی سنگین
- افزایش درد هنگام ایستادن پس از نشستن طولانی مدت
- ایجاد رشد استخوانی یا خار پاشنه همراه با درد هنگام راه رفتن
- درد شدید هنگام برداشتن اولین قدم ها پس از بیدار شدن از خواب
- شنیدن صدای تق در لحظه شروع درد شدید در صورت پارگی جزئی
علت درد پاشنه پا
پاشنه پا به دلیل قرار گرفتن در معرض وزن بدن، فشارهای مکرر و تماس مستقیم با زمین از آسیب پذیرترین نواحی اندام تحتانی به شمار می رود. زمانی که تاندون ها، بافت های همبند یا استخوان های اطراف آن دچار التهاب یا آسیب می شوند، درد در این ناحیه پدید می آید. به طور کلی دلایل بروز این عارضه به شرح زیر است:
التهاب فاشیای کف پا
التهاب فاشیای کف پا رایج ترین علت درد پاشنه به ویژه در افراد میانسال است. فاشیای پلانتار نواری ضخیم از بافت همبند بوده که از پاشنه تا پنجه پا کشیده شده است. در اثر فشار مداوم، اضافه وزن، ایستادن طولانی یا پوشیدن کفش نامناسب، این ناحیه ملتهب می شود و درد شدیدی در پاشنه ایجاد می کند.
خار پاشنه
خار پاشنه به رشد استخوانی کوچک در قسمت زیرین استخوان پاشنه گفته می شود. این زائده استخوانی اغلب در پاسخ به کشش طولانی مدت فاشیای کف پا شکل می گیرد. اگرچه خود خارپاشنه ممکن است دردی نداشته باشد اما در صورت التهاب یا فشار مداوم منجر به درد مزمن و تیر کشنده در کف پاشنه خواهد شد.
التهاب تاندون آشیل
تاندون آشیل بزرگترین تاندون بدن بوده که عضلات پشت ساق را به پاشنه متصل می کند. فعالیت بیش از حد، دویدن روی سطوح سفت یا گرم نکردن قبل از ورزش باعث التهاب این تاندون می شود. البته لازم به ذکر است درد حاصل معمولا در ناحیه پشتی پاشنه بروز می کند و با حرکت یا لمس تشدید می شود.
بورسیت پاشنه
بورس ها کیسه های کوچک حاوی مایع هستند که اصطکاک بین عضلات، تاندون ها و استخوان ها را کاهش می دهند. وقتی بورس اطراف پاشنه ملتهب می شود، درد عمیق و مداوم در قسمت پشتی یا زیر پاشنه احساس می شود. ایستادن طولانی یا ضربه به پشت پا از علل رایج بروز این مشکل هستند.
مشکلات ستون فقرات یا دیسک کمر
لازم به ذکر است گاهی منشأ درد پاشنه نه در خود پا بلکه در ستون فقرات است. بیرون زدگی دیسک یا فشار بر ریشه های عصبی کمری باعث دردی می شود که به صورت تیر کشنده از کمر به پایین پا و در نهایت به پاشنه می رسد. این نوع درد با بی حسی، سوزن سوزن شدن یا ضعف عضلانی همراه است.
کفش نامناسب
پوشیدن کفش هایی که فاقد کفی استاندارد، قوس مناسب یا پاشنه گیر هستند باعث توزیع نادرست وزن بدن روی پا می شود. به مرور زمان این وضعیت فشار زیادی به تاندون ها و ساختار کف پا وارد می کند و موجب دردهای مزمن در پاشنه خواهد شد.
بیشتر بخوانید: انگشت چکشی پا چیست؟
علت درد پاشنه پا هنگام بلند شدن از خواب
- خار پاشنه
- چاقی مفرط
- بورسیت پاشنه
- آرتریت روماتوئید
- التهاب تاندون آشیل
- التهاب فاسیای کف پا
- فشار مکرر یا ایستادن طولانی
روشهای پیشگیری از درد پاشنه پا
با رعایت چند نکته ساده و کاربردی میتوان احتمال ابتلا به پاشنه درد را کاهش داد. در این بخش مؤثرترین روش های پیشگیری از درد پاشنه پا را شرح می دهیم:
- وزن خود را در محدوده سالم نگه دارید.
- در صورت سابقه درد پاشنه، بیشتر بنشینید.
- کفش استاندارد با پد پاشنه و قوس مناسب بپوشید.
- قبل از ورزش، بدن را با حرکات کششی گرم کنید.
- مکمل ویتامین D مصرف کنید (در صورت کمبود)
- در زمان احساس خستگی به پاهای خود استراحت دهید.
- در صورت احساس درد، فعالیت سنگین را متوقف کنید.
- پس از ورزش سنگین، از کمپرس یخ برای پا استفاده کنید.
- از رژیم غذایی سرشار از ویتامین های گروه B استفاده کنید.
روش های تشخیص درد پاشنه پا
برای درمان موثر پاشنه درد، ابتدا باید علت دقیق آن مشخص شود، بنابراین برای تشخیص این عارضه باید به بهترین جراح پا در تهران مراجعه نمایید. پزشک با بررسی علائم، معاینه فیزیکی و استفاده از روش های پاراکلینیکی می تواند منشا درد را تشخیص دهد. به طور کلی روشهای تشخیص این عارضه به شرح زیر است:
- سونوگرافی
- آزمایش خون
- معاینه فیزیکی
- اسکن استخوان
- ام آر آی (MRI)
- بررسی سوابق پزشکی
- تست دامنه حرکت مفاصل
- تصویربرداری با اشعه ایکس
- نوار عصب و عضله (EMG)
بیشتر بخوانید: علت درد انگشتان پا چیست؟
روش های درمان پاشنه درد
درمان درد پاشنه پا با توجه به علت زمینه ای و شدت علائم بسیار متنوع است. برخی افراد تنها با تغییر سبک زندگی و مراقبت های خانگی بهبود پیدا می کنند اما برای بعضی دیگر انتخاب درمان های تخصصی تری لازم است. پزشک با بررسی دقیق شرایط بیمار، مناسب ترین مسیر درمانی را انتخاب می کند. روشهای درمان پاشنه درد به شرح زیر است:
- ماساژ تخصصی ناحیه پاشنه
- استفاده از آتل مخصوص هنگام خواب
- استراحت کافی و کاهش فشار روی پا
- بهره گیری از لیزر درمانی با توان پایین
- استفاده از کمپرس یخ برای کاهش التهاب
- جراحی در موارد مزمن یا مقاوم به درمان
- اولتراسوند تراپی برای تحریک ترمیم بافت
- مصرف داروهای ضد التهاب مانند ایبوپروفن
- تزریق داروی کورتون در موارد التهاب شدید
- انتخاب کفش های طبی یا استفاده از کفی استاندارد
- تمرینات کششی برای تاندون آشیل و فاشیای کف پا
- فیزیوتراپی با تمرکز بر عضلات و بافت های کف پا
نتیجه گیری
با توجه به مطالب ذکر شده در بالا نتیجه می گیریم، درد پاشنه پا مشکلی بوده که اگرچه ممکن است در ابتدا ساده به نظر برسد اما نشانه ای از اختلالات جدی تری مانند خار پاشنه، التهاب فاسیای کف پا، التهاب تاندون آشیل یا حتی مشکلات ساختاری و عصبی می باشد. شناخت دقیق علت درد، کلید اصلی در انتخاب روش مناسب درمان است. خوشبختانه با مراجعه به موقع به پزشک، رعایت توصیه های مراقبتی، استفاده از کفش مناسب و انجام تمرینات اصلاحی در بسیاری از موارد میتوان این درد را به خوبی کنترل و درمان کرد. توجه به علائم هشداردهنده و پیشگیری از فشارهای بیش از حد به پاشنه از بروز مشکلات جدی تر در آینده جلوگیری می کند.