پیچ خوردگی مچ پا یکی از شایع ترین آسیب های ارتوپدی بوده که برای هر کسی، در هر سنی و در هر موقعیتی رخ می دهد. این عارضه زمانی اتفاق می افتد که رباط های اطراف مفصل مچ پا بیش از حد کشیده یا پاره شوند. اما چه عواملی باعث می شوند که مچ پا دچار پیچ خوردگی شود؟ آیا همه پیچ خوردگی ها به یک اندازه جدی هستند یا برخی از آنها نیاز به درمان فوری دارند؟ در این مقاله قصد داریم به طور کامل به بررسی پیچ خوردگی مچ پا، دلایل بروز، انواع، علائم، روشهای تشخیص و درمان این عارضه بپردازیم پس با ما همراه باشید.
پیچ خوردگی مچ پا چیست؟
پیچ خوردگی مکرر مچ پا یا همان بی ثباتی مچ پا زمانی رخ می دهد که رباط های خارجی مفصل پس از چندین بار آسیب دیدگی، دیگر توان نگه داشتن استخوان ها در جای خود را ندارند و مچ پا مدام باز می شود. این مشکل به دنبال چند پیچ خوردگی پی در پی شکل می گیرد و هنگام راه رفتن، دویدن یا حتی ایستادن ساده دوباره تکرار می شود. ورزش هایی مثل دویدن، تنیس یا فوتبال که فشار زیادی به مفصل وارد می کنند، بیشترین سهم را در ایجاد چنین آسیب مزمنی دارند.
رباط ها نوارهای سخت ولی انعطاف پذیری هستند که حدود حرکتی مشخصی برای حفظ پایداری مفصل دارند. هرگاه حرکتی ناگهانی یا فرودی نامناسب باعث شود این محدوده ایمن کشیدگی یا پارگی پیدا کند، پیچ خوردگی رخ می دهد. نکته مهم اینجاست که در بخشی از بیماران، درمان ناقص یا بازگشت زودهنگام به فعالیت، راه را برای بی ثباتی دائمی و تکرار آسیب هموار می کند.
علائم پیچ خوردگی مچ پا
پیچ خوردگی مکرر مچ پا یکی از مشکلات رایج در میان ورزشکاران و افرادی بوده که به طور مکرر فشار زیادی به این ناحیه وارد می کنند. این وضعیت باعث می شود که مچ پا بخصوص در هنگام راه رفتن روی سطوح ناهموار یا انجام فعالیت های ورزشی، بارها دچار چرخش ناگهانی و آسیب شود. این آسیب ها به مرور موجب ناراحتی مداوم، تورم طولانی مدت، درد و حس ناپایداری در مچ پا می شوند. علائم پیچ خوردگی مکرر مچ پا شامل موارد زیر است:
- کبودی
- درد شدید
- ورم مچ پا
- سفتی مفاصل
- بی ثباتی مچ پا
- محدودیت حرکت
- دشواری در راه رفتن
- درد هنگام لمس مچ پا
- احساس لرزش یا ناپایداری
- احساس فشار یا صدای غیرطبیعی هنگام آسیب
بیشتر بخوانید: سیاه شدگی غضروف مچ پا
دلایل بروز پیچ خوردگی مکرر مچ پا
پیچ خوردگی مکرر مچ پا نتیجه بهبودی ناقص پس از یک آسیب اولیه است که باعث ضعف و بی ثباتی در این ناحیه می شود. رباط های مچ پا که وظیفه حفظ تعادل و ثبات مفصل را برعهده دارند، در اثر کشیدگی یا پارگی آسیب می بینند و اگر بازتوانی مناسبی انجام نشود، احتمال بازگشت و تکرار پیچ خوردگی افزایش می یابد. به همین دلیل، تقویت عضلات اطراف مچ پا و انجام تمرینات تعادلی نقش بسزایی در پیشگیری از این عارضه ایفا می کند. در ادامه به مهمترین دلایل بروز پیچ خوردگی مکرر مچ پا اشاره می نماییم:
- استفاده از کفش نامناسب که حمایت کافی از مچ پا ندارد.
- فرود نامناسب پس از پرش یا پیچش ناگهانی روی پاشنه.
- برخورد یا فشار مستقیم دیگران روی پا هنگام فعالیت ورزشی.
- ضعف و ناپایداری مچ پا از زمان تولد یا به دلیل آسیب های قبلی.
- قدم گذاشتن روی مکان های ناهموار مانند چاله یا سطح شیب دار.
- قرار گرفتن پای یک بازیکن روی پای بازیکن دیگر حین ورزش.
- آسیب های چرخشی مچ پا به داخل (اینوِرژن) یا به خارج (اِوِرژن).
- اشتباه در قرار دادن پا هنگام خروج از تختخواب یا پیاده شدن از خودرو.
- قرار دادن نادرست پا روی زمین هنگام دویدن، بالا یا پایین رفتن از پله ها.
- افتادن ناگهانی که باعث حرکت غیرطبیعی مچ پا و کشیدگی رباط ها می شود.
- راه رفتن یا دویدن روی سطوح ناهموار و غیر هموار هنگام انجام فعالیت های ورزشی.
انواع پیچ خوردگی مچ پا
بهتر است بدانید پیچ خوردگی مچ پا همیشه یکسان نیست؛ متخصصان ارتوپدی شدت آسیب رباط را به سه درجه تقسیم می کنند تا بتوانند بهترین روش درمان و مدت استراحت را تعیین کنند. انواع پیچ خوردگی مچ پا به شرح زیر است:
- پیچ خوردگی درجه 1 (خفیف): کشیدگی مختصر یا پارگی میکروسکوپی در الیاف رباط که درد و تورم کم است و معمولا با استراحت، یخ و بانداژ ظرف چند روز رو به بهبود می رود.
- پیچ خوردگی درجه 2 (متوسط): پارگی جزئی رباط همراه با درد پررنگ تر، ورم و کبودی قابل توجه همراه است و راه رفتن بدون حمایت دشوار می شود و معمولا به فیزیوتراپی و بی حرکتی کوتاه مدت نیاز دارد.
- پیچ خوردگی درجه 3 (شدید): پارگی کامل رباط و بی ثباتی واضح مفصل را پیچ خوردگی درجه 3 می گویند. در این نوع پیچ خوردگی تحمل وزن تقریبا غیرممکن است و تورم و کبودی گسترده دیده می شود. در بسیاری از موارد به بی حرکتی طولانی تر، توان بخشی پیشرفته یا حتی جراحی نیاز دارد.
روشهای پیشگیری از پیچ خوردگی مکرر مچ پا
اغلب این عارضه در یک چشم برهم زدن رخ می دهد اما پیامدهایش هفته ها یا حتی ماه ها فرد را از فعالیت عادی دور می کند. خوشبختانه بیشتر این آسیب ها با چند عادت ساده قابل پیشگیری اند که در ادامه به برخی از آنها اشاره می نماییم:
- هنگام انتقال وزن، پا را صاف و در راستای زانو روی زمین بگذارید؛ عجله و چرخش همزمان خطر چرخش ناگهانی را چند برابر می کند.
- ابزارهای حمایتی رباط ها را هنگام پرش و تغییر جهت اضافه پشتیبانی می کنند و به ویژه در بازگشت به ورزش پس از آسیب اولیه ضروری اند.
- قبل از دویدن یا مسابقه زمین را از نظر چاله، سنگ و موانع پاکسازی کنید و در پیاده روی کوهستانی قدم ها را روی سطح ثابت و هموار بگذارید.
- 5 تا 10 دقیقه نرمش ملایم و حرکات کششی عضلات ساق و مچ، خونرسانی را افزایش می دهد و رباط ها را برای حرکات ناگهانی آماده می کند.
- ایستادن روی یک پا، استفاده از تخته تعادلی یا بالون تمرینی، واکنش بدن به لغزش یا سطح ناهموار را تیزتر می کند و مانع چرخش ناگهانی مچ می شود.
- هنگام قدم برداشتن، وزن را به جای لبه ی خارجی پا روی مرکز کف و در پایان فازِ گام روی انگشت شست منتقل کنید تا پایگاه حمایتی گسترده تری داشته باشید.
- کفش باید اندازه دقیق پا، کفی مستحکم و در ورزش های پر پرش یقه ی بالاتری برای حمایت از مچ داشته باشد؛ کفش پاشنه بلند یا فرسوده تعادل را مختل می کند و خطر پیچ خوردگی را بالا می برد.
- حرکاتی مثل بالا آمدن روی پنجه، لیفت ساق با کش تمرینی و تمرینات ثبات مرکزی (پلانک، بریج) پشتیبانی عضلانی بهتری برای مفصل فراهم می کند و فشار غیر‌ضروری بر رباط ها را کم می کند.
روشهای تشخیص پیچ خوردگی مچ پا
به مرور زمان پیچ خوردگی مکرر مچ پا به درستی شناسایی نشود، رباط ها را فرسوده تر کرده و بی ثباتی دائمی به جا می گذارد، به همین دلیل، تشخیص دقیق نخستین گام برای انتخاب درمان و برگشت به فعالیت است. ابتدا باید به بهترین جراح مچ پا تهران مراجعه نمایید تا سابقه آسیب ها را بررسی می کند سپس با معاینه و تصویربرداری مطمئن می شود که مشکلی مثل شکستگی پنهان یا پارگی جدی رباط از قلم نیفتاده باشد. روشهای تشخیص این عارضه به شرح زیر است:
- سونوگرافی
- سی تی اسکن
- معاینه فیزیکی
- ام آر آی (MRI)
- رادیوگرافی (اشعه ایکس)
روشهای درمان پیچ خوردگی پا
همانطور که در بالا ذکر کردیم، پیچ خوردگی مکرر مچ پا گاهی از یک ضربه ساده شروع می شود اما اگر درمان مناسبی دنبال نشود، سالها تحرک، ورزش و حتی کارهای روزمره را تحت تاثیر قرار می دهد. خوشبختانه گزینه های درمانی متعددی برای کاهش درد، بازگرداندن ثبات و پیشگیری از آسیب های بعدی وجود دارد که در ادامه به روشهای درمان این عارضه می پردازیم:
- استراحت
- یخ درمانی
- فیزیوتراپی
- بانداژ فشاری
- استفاده از عصا
- بالا نگه داشتن پا
- تمرینات پلیومتریک
- کفی یا ارتز سفارشی
- آرتروسکوپی مچ پا
- تمرینات دامنه حرکتی
- گچ گیری یا بوت طبی
- بریس یا مچ بند محافظ
- ترمیم یا بازسازی رباط
- تمرینات تعادل و حس عمقی
- تمرینات تقویتی و ایزومتریک
- مسکن های خوراکی یا تزریقی
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی
- پمادها و ژل های موضعی ضد درد
- درمان های گیاهی (سیر، پیاز، روغن زیتون، روغن سیاه‌دانه، زردچوبه)
نتیجه گیری
با توجه به مطالب ذکر شده در بالا نتیجه می گیریم، پیچ خوردگی مچ پا یکی از شایع ترین آسیب های اسکلتی-عضلانی بوده که برای هر فردی در هر سنی و در هر موقعیتی رخ می دهد. شناخت علائم این آسیب، تفاوت آن با شکستگی و آگاهی از مراحل درمان و توان بخشی نقش مهمی در بازگشت سریع تر فرد به فعالیت های روزمره دارد. درمان به موقع و اصولی مانع از بروز عوارضی همچون دردهای مزمن یا بی ثباتی مفصل خواهد شد. در صورتی که با علائم شدید یا طولانی مدت مانند درد مداوم، تورم شدید یا ناتوانی در ایستادن روی مچ آسیب دیده رو به رو هستید حتما به پزشک متخصص مراجعه نمایید. در این زمینه، دکتر امیر صباغ زاده، متخصص ارتوپد با تجربه و دانش روز می توانند گزینه ای مطمئن برای تشخیص دقیق و درمان موثر پیچ خوردگی ها و دیگر آسیب های مفصل مچ پا باشند.